Podatek progresywny – wszystko, co musicie wiedzieć!

Progresywny podatek dochodowy jest nieodpłatnym, bezzwrotnym, publicznoprawnym świadczeniem pieniężnym na rzecz Skarbu Państwa, którego charakter jest progresywny, czyli uzależniony od wysokości uzyskanych przez podatnika dochodów. Tym samym wraz ze wzrostem dochodów, wzrasta również wysokość należnej daniny, jaką pobiera od nas urząd skarbowy. Z tego też powodu podatek progresywny określa się też opodatkowaniem według skali podatkowej, która jest de facto wzorem służącym do obliczania podatku dochodowego od osób fizycznych. W Polsce mamy do czynienia z dwustopniową skalą opodatkowania, o czym więcej będzie w dalszej części artykułu.

Warto zaznaczyć, że podatek dochodowy jest formą opodatkowania na zasadach ogólnych i z tego sposobu rozliczenia dochodów korzystają osoby fizyczne pracujące na umowy o pracę, umowy cywilnoprawne, a także przedsiębiorcy prowadzący działalności gospodarcze czy wspólnicy spółek cywilnych. Opodatkowaniu na zasadach ogólnych podlegają także renty, alimenty, zasiłki, prawa autorskie itp.

Podstawą prawną określającą zasady opodatkowania dochodów osób fizycznych jest ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 2647, z późn. zm.). Ciekawostką, chociaż dla wielu z pewnością wcale nie tak bardzo zaskakującą, jest to, że ustawa ta była nowelizowana już 300 razy!

Opodatkowanie według progresywnej skali podatkowej obejmuje przede wszystkim podwójne stawki opodatkowania. I jest to kolejno stawka 12% i 32%. To, jaka stawka podatkowa dotyczy konkretnego podatnika, zależy od wysokości dochodów, jakie osiągnął w ciągu danego roku podatkowego. Przy czym należny podatek dochodowy oblicza się od wszystkich dochodów uzyskanych w danym roku podatkowym, nawet jeśli pochodzą one z wielu różnych źródeł. Natomiast o tym, którą stawkę podatkową trzeba w danym przypadku zastosować, decydują progi podatkowe.

Progi podatkowe to stawki progresywnego podatku dochodowego obwiązujące do określonej kwoty uzyskanego dochodu. Ile wynoszą progi podatkowe? Pierwszy próg podatkowy (najniższy) obejmuje dochody do kwoty 120 tys. zł. W takiej sytuacji stawka podatku dochodowego wynosi 12%.

Natomiast drugi próg podatkowy obejmuje dochody powyżej 120 tys. zł. Wtedy już od nadwyżki powyżej 120 tys. zł podatnik musi uiścić daninę w wysokości aż 32%.

W powszechnym obiegu istnieje również potoczne określenie “trzeci próg dochodowy”. Jest to danina solidarnościowa- mamy z nią do czynienia wtedy, gdy przekroczymy 1 000 000 zł dochodu. Od nadwyżki musimy wtedy zapłacić dodatkowo podatek w wysokości 4 procent.

Tym, co jest jedną z największych zalet podatku progresywnego obliczanego na zasadach ogólnych, jest kwota wolna od podatku. W 2023 roku, tak jak w poprzednim, kwota wolna od podatku wynosi 30 000 zł. W praktyce oznacza to, że wszystkie dochody uzyskane do tej granicy są nieopodatkowane! Dopiero powyżej tej kwoty zachodzi konieczność uiszczenia podatku dochodowego. Jest to już zatem coś odczuwalne dla kieszeni.

Zazwyczaj nie jest jednak tak kolorowo, że te pieniądze od razu zostają w naszym portfelu – przynajmniej nie te, które są wynagrodzeniem za pracę, ponieważ podatek jest zazwyczaj w takiej sytuacji oddawany fiskusowi w postaci zaliczek na podatek dochodowy (miesięcznych lub kwartalnych) i dopiero po zakończonym roku podatkowym mamy szansę odzyskać jego nadpłatę w postaci zwrotu nadpłaconego podatku.

Co prawda istnieje możliwość skorzystania z kwoty zmniejszającej podatek w ciągu roku podatkowego. W takiej sytuacji jako pracownik musisz dostarczyć swojemu pracodawcy oświadczenie na formularzu PIT-2. W ten sposób pracodawca będzie musiał pomniejszyć zaliczki na podatek o 1/12 kwoty zmniejszającej podatek, tym samym otrzymasz co miesiąc wyższą pensję. Niestety, jeśli masz kilka źródeł dochodu, może się okazać, że po rozliczeniu PIT będzie konieczna dopłata podatku. Trzeba zatem dobrze przemyśleć tę kwestię, ponieważ można się trochę przeliczyć.

Progresywny podatek dochodowy od osób fizycznych jest podatkiem bezpośrednim, obliczanym od dochodu – nie od przychodu. Tym samym pierwszym krokiem obliczania podatku progresywnego jest ustalenie dochodu do opodatkowania, którym jest przychód pomniejszony o koszty jego uzyskania. Ponadto w obliczaniu podatku dochodowego należy uwzględnić:

Przy czym podatek dochodowy liczy się w rocznym zeznaniu podatkowym (PIT) już po zakończeniu roku podatkowego. Podstawą wyliczenia dochodowego podatku na zasadach ogólnych w zakresie wynagrodzenia za pracę jest PIT-11, który podatnik otrzymuje od pracodawcy czy zleceniodawcy. W rozliczeniu rocznym podatku dochodowego od osób fizycznych należy uwzględnić wszystkie źródła dochodu w danym roku rozliczeniowym.

Wpłaty zaliczki na podatek dochodowy są obowiązkiem przedsiębiorców niezależnie od tego, w jakiej formie rozliczają swoje dochody. Tym samym również w przypadku podatku progresywnego. każdy, kto prowadzi działalność gospodarczą, musi w określonym terminie płacić ją fiskusowi. Przy czym przedsiębiorca musi zapłacić zaliczkę na podatek dochodowy zarówno za siebie, jak i za swoich pracowników, którym wypłaca wynagrodzenie. Tym samym jest on określany jako płatnik zaliczek.

Wpłat dokonuje się na mikrorachunek podatkowy, który jest przypisany do każdego podatnika. Przy czym w kwestii terminów przepisy uwzględniają dwie formy ich opłacania. Pierwszą jest miesięczna, a drugą kwartalna. Z opcji kwartalnej mogą skorzystać tzw. mali podatnicy oraz osoby fizyczne, które dopiero rozpoczynają prowadzenie działalności gospodarczej. Zaliczki należy wpłacać do 20. dnia po upływie miesiąca, w którym zarejestrowano dochód lub w 20. dniu po upływie kwartału roku kalendarzowego.

Zaliczki na podatek dochodowy progresywny należy ustalić. Są one obliczane z uwzględnieniem:

Aby uzyskać podstawę opodatkowania, od kwoty dochodu należy odliczyć poniesione koszty i przysługujące odliczenia. Uzyskaną kwotę należy pomnożyć o stawkę opodatkowania (dopasowaną według wysokości zarobków), co da nam wysokość podatku. Zaliczką będzie kwota, którą otrzymamy po odjęciu od wysokości podatku kwoty zmniejszającej podatek, składek zdrowotnych i należnych zaliczek za poprzedni miesiąc.

Kwotę, jaką otrzymamy, należy zaokrąglić, do pełnych złotych.

Jeśli w poprzednich latach rozliczaliśmy PIT, można skorzystać z opcji uproszczonych zaliczek. Wtedy podatnik opłaca zaliczki w wysokości 1/12 kwoty, która wynika z zeszłorocznego zeznania podatkowego (lub złożonego 2 lata wcześniej, jeśli w roku poprzednim nie zanotowano dochodów).

Rozliczenie podatku dochodowego według zasad ogólnych w skali podatkowej niesie ze sobą wiele korzyści i możliwości optymalizacji podatkowych. Dzięki temu pomimo jego zasadniczej wady, jaką jest drugi próg podatkowy – nie wspominając już o trzecim – taka forma opodatkowania może być naprawdę bardzo korzystna. Przyczyniają się do tego oczywiście ulgi podatkowe, których jest naprawdę sporo i można za ich pomocą wiele zyskać. Spokojnie można powiedzieć, że praktycznie każdy znajdzie tutaj coś dla siebie. Jak to wygląda w praktyce?

Ulgi odliczane od podatku / preferencyjne opodatkowanie:

Kolejną zaletą podatku progresywnego jest możliwość wspólnego rozliczenia się z małżonkiem, co w sytuacji, gdy jeden z małżonków nie zarabia wcale lub mniej, pozwala uniknąć wejścia w drugi próg podatkowy. W określonych sytuacjach można również rozliczyć się wspólnie z dzieckiem.

Przed decyzją o tym, co się bardziej opłaca – podatek progresywny czy liniowy, stoją przedsiębiorcy. Pomimo licznych zalet rozliczania dochodu na zasadach ogólnych, firmy muszą liczyć się również z wadami takiego rozwiązania. Największą z nich jest niezaprzeczalnie 32% stawka podatku przy przekroczeniu drugiego progu dochodowego i dodatkowy podatek solidarnościowy dla tych, których dochody są większe niż 1 000 000 zł. W przypadku podatku liniowego mamy do czynienia ze stałym podatkiem w wysokości 19%. Co ważne firmowe dochody opodatkowane liniowo nie łączą się z dochodami z innych źródeł, co pozwala na naturalne obniżenie progu dochodowego w skali podatkowej.