Istnieją sytuacje, kiedy realizacja zadań ze względu na organizację pracy, jej specyficzny rodzaj albo miejsce jej wykonania nie mieści się w ramach standardowego czasu pracy. Tym samym zachodzą okoliczności, w których trudno jest ująć rozpoczęcie czasu pracy i jego zakończenie w sztywno określone ramy. Takie rozwiązanie po prostu się nie sprawdza i jest bezcelowe. Wtedy w trakcie wykonywania pracy może być stosowany system zadaniowego czasu pracy, określany potocznie jako nienormowany czas pracy. Dzięki niemu pracownik może realizować zadania w dowolnych godzinach, poprzez samodzielną organizację pracy i ustalanie jej harmonogramu.
O tym, kiedy można wprowadzić nienormowany czas pracy, mówi dokładnie art. 140 Kodeksu pracy. Według niego możliwość taka przewidziana jest w uzasadnionych przypadkach, w których rodzaj pracy lub jej organizacja albo miejsce jej wykonywania uzasadnia stosowanie systemu zadaniowego czasu pracy. Pole do wykorzystania tego typu systemu jest zatem niezwykle szerokie.
Przy czym wbrew pozorom zadaniowy czas pracy nie jest samowolką, ponieważ pracodawca i pracownik muszą dokładnie określić ramy współpracy w systemie nienormowanego czasu pracy z uwzględnieniem takich elementów jak:
W ten sposób zadaniowy czas pracy pomimo swojej elastycznej formy musi jasno i precyzyjnie określać zakres obowiązków z uwzględnieniem czasu, jaki jest potrzebny na ich realizację w taki sposób, aby było to wykonalne w ustawowym czasie pracy.
Jak już wcześniej wspomniano, nienormowany czas pracy sprawdza się najlepiej w sytuacjach, kiedy trudno jest określić początek i koniec realizacji zadania. Wpływać na to może zarówno sama specyfika pracy, jak i szereg czynników zewnętrznych i procesów o charakterze zmiennym, które są trudne do przewidzenia.
W tym drugim przypadku równie dobrze może być to pogoda, jaki i wiele innych uwarunkowań – w tym zależność realizacji zadania od szeregu elementów znajdujących się poza kontrolą pracownika, takich jak termin dostawy towaru czy otrzymania dokumentów potrzebnych do wykonania powierzonych zadań.
W praktyce zadaniowy czas pracy jest zatem systemem, w którym pracownik jest rozliczany za realizację zadań, które ma po prostu zrobić w ustawowym wymiarze czasu pracy, jednak bez odgórnego wyznaczenia ram czasowych, w jakich ma tę pracę wykonywać. Liczy się tutaj zatem przede wszystkim efektywność. Przy czym mamy w tym przypadku do czynienia ze standardową umową o pracę, a nie umową cywilno-prawną typu umowa o dzieło czy umowa zlecenie. Tym samym pracownikowi przysługują wszystkie przywileje z tytułu umowy o pracę.
Zarządzanie firmą lub zakładem pracy w imieniu pracodawcy jest szczególną funkcją, która podlega specjalnym regulacjom w kwestii wymiaru czasu pracy. Dlatego też różnego rodzaju kierowników czy menadżerów obejmuje nienormowany czas pracy. Dzięki temu grafik kierownika czy menadżera może być o wiele bardziej elastyczny. Przy czym nadal trzeba przestrzegać norm czasu pracy, jakie są określone ustawowo, czyli 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w tygodniu, w pięciodniowym tygodniu pracy, w przyjętym okresie rozliczeniowym.
Z drugiej jednak strony według przepisów nienormowany czas pracy osób zarządzających firmą nie przewiduje możliwości ubiegania się o zapłatę z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych. Możliwe jest to tylko wtedy, gdy praca w godzinach nadliczbowych miała miejsce w niedzielę lub święto i kierownik nie otrzymał z tego tytułu innego dnia wolnego od pracy. W tej sytuacji przysługuje mu wynagrodzenie za godziny nadliczbowe wraz ze 100-procentowym dodatkiem. Poniżej znajdziesz praktyczne przykłady, w których ukazane jest to, kiedy kierownikowi będzie przysługiwać wynagrodzenie za przepracowane nadgodziny, a kiedy nie.
Nienormowany czas pracy to rozwiązanie, które znajduje zastosowanie wielu różnego rodzaju branżach, obejmując nie tylko stanowiska stricte kierownicze. Z zadaniowego systemu czasu pracy korzystają często takie grupy zawodowe jak prawnicy, architekci, pośrednicy nieruchomości, dziennikarze, przedstawiciele handlowi, kierowcy czy psychologowie. Na tym jednak nie koniec! Tego typu system pracy może być stosowany w obsłudze klienta, usługach serwisowych czy branży IT.
Jest to zatem rozwiązanie, które sprawdza się wszędzie tam, gdzie zachodzi konieczność realizacji zadań zawodowych w trudnych do przewidzenia godzinach. Zadaniowy system pracy pozwala na wygodne i elastyczne dostosowanie godzin pracy do specyficznych potrzeb i warunków. System ten sprawdza się również w przypadku prac koncepcyjnych, wymagających kreatywności i swobody twórczej.
Jednym z najważniejszych obowiązków pracodawcy zatrudniającego pracownika w systemie zadaniowego czasu pracy jest przede wszystkim wyznaczenie pracownikowi zakresu zadań w taki sposób, aby mógł je wykonać w ustawowym czasie pracy. W innym przypadku pojawi się niezwykle problematyczna kwestia rozliczania godzin nadliczbowych w nienormowanym czasie pracy, o czym więcej będzie jeszcze poniżej.
Poza tym pracodawca ma wobec pracownika zatrudnionego w systemie zadaniowego czasu pracy takie same obowiązki jak w przypadku każdego innego etatowego pracownika. Tym samym musi mu zapewnić odpowiednie warunki pracy, narzędzia, terminową wypłatę wynagrodzenia itd.
W przypadku nienormowanego czasu pracy pojawia się często kwestia tego, czy pracodawca ma zapłacić pracownikowi za pracę poza normalnymi godzinami pracy. Jest to dość problematyczny temat, ponieważ z założenia zadaniowy czas pracy charakteryzuje się tym, że bardzo trudno jest prowadzić w takiej sytuacji ewidencję czasu pracy w aspekcie ilości godzin przepracowanych w ciągu doby. Pracownik nie ma bowiem narzuconego jako takiego harmonogramu i nie ma obowiązku podpisywania listy obecności. Przy czym udowodnienie nadgodzin przez pracownika jest jeszcze trudniejsze wtedy, gdy realizuje on powierzone zadania poza siedzibą firmy.
Ponadto należy również wziąć pod uwagę to, że decydując się na taki system pracy, pracodawca i pracownik powinni wcześniej bardzo dokładnie ustalić zakres obowiązków z uwzględnieniem możliwości ich realizacji w ustawowym czasie pracy. Co jednak w sytuacji, gdy takie nadliczbowe godziny pracy jednak się pojawią?
Rozliczenie nadgodzin w nienormowanym czasie pracy jest bardzo trudne, a czasami wręcz niemożliwe. Z założenia nienormowany czas pracy ma rozliczać pracownika nie z przepracowanych godzin, a de facto z realizacji powierzonych zadań. W zadaniowym czasie pracy pracodawca nie narzuca pracownikowi tego, w jakich godzinach ma on wykonać swoją pracę. To pracownik sam układa swój harmonogram.
Może się jednak zdarzyć, że realizacja zadań w określonym ustawowo czasie okaże się niemożliwa i konieczna jest praca w godzinach nadliczbowych albo zaistnieją inne okoliczności wymagające pracy w godzinach nadliczbowych. Wtedy pracownikowi zatrudnionemu w systemie nienormowanego czasu pracy – o ile nie zajmuje on stanowiska kierowniczego – jak najbardziej przysługuje zapłata za przepracowane godziny nadliczbowe wraz z przewidzianym ustawowo dodatkiem.
Rozliczenie takich godzin nadliczbowych będzie prostsze, jeśli pracownik od razu zakomunikuje pracodawcy, że niemożliwe jest wykonanie powierzonych zadań w ustawowym czasie pracy i konieczna będzie dodatkowa praca w godzinach nadliczbowych.
Warto zaznaczyć, że praca w godzinach nadliczbowych również ma swój limit i według ogólnych zasad maksymalny czas pracy w przypadku nadgodzin nie może przekroczyć:
Biorąc pod uwagę zróżnicowane potrzeby przedsiębiorstw, ustawodawca przewidział jednak możliwość indywidualnego ustalenia liczby godzin nadliczbowych. W takiej sytuacji muszą zostać one określone i ustalone w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy albo w umowie o pracę.
Pracownikowi zatrudnionemu w systemie pracy zadaniowej przysługuje prawo do rekompensaty nadgodzin przepracowanych w niedziele lub święta. W tym przypadku jest to inny dzień wolny od pracy, a jeśli nie ma możliwości ustalenia innego dnia wolnego od pracy, wtedy pracownikowi przysługuje zapłata za nadgodziny z ustawowym dodatkiem do wynagrodzenia.
Pracownika zatrudnionego na podstawie umowy o pracę w systemie zadaniowego czasu pracy, nie licząc wyłączenia z konieczności dziennego rozliczania się z czasu pracy, obejmują takie same obowiązki, jak wszystkich innych pracowników.
Tym, na co należy szczególnie zwrócić uwagę, jest ewentualna nieobecność w pracy, a w tym przypadku brak możliwości zrealizowania danych czynności w określonym czasie. W takiej sytuacji pracownik ma obowiązek niezwłocznie poinformować pracodawcę o swojej nieobecności, a w razie dłuższej niedyspozycji, określić jej ramy czasowe. Dotyczy to zarówno nieobecności z przyczyn prywatnych, jak i zdrowotnych – gdzie w tym drugim przypadku należy dostarczyć pracodawcy zwolnienie lekarskie.
Zadaniowy czas pracy pomimo tego, że nie obejmuje konieczności przestrzegania ściśle wytyczonych ram czasowych, tym samym nie ewidencjonuje się godzin pracy, wymaga jednak prowadzenia ewidencji czasu pracy. Nienormowany czas pracy jest jedynie formą zadaniowego sposobu rozliczania powierzonych obowiązków zawodowych, jednak pracownicy zatrudnieni w takim systemie podlegają ewidencji czasu pracy. Jest to konieczne, ponieważ na tej podstawie ustalana jest zarówno wysokość wynagrodzenia, jak i pozostałe świadczenia pracownicze.
Ewidencja czasu pracy w przypadku systemu zadaniowego obejmuje głównie takie informacje jak:
Nienormowany czas pracy w ustawodawstwie określany jest jako system zadaniowego czasu pracy, gdzie nie prowadzi się ewidencji godzin pracy, a rozlicza się realizację zadań powierzonych pracownikowi. W takim przypadku to pracownik samodzielnie planuje harmonogram swojej pracy, kończąc ją i zaczynając w najbardziej dogodnym czasie. W ten sposób pracownik zyskuje dużą autonomię i elastyczny grafik. Pracodawca natomiast rozlicza go z wykonanej pracy.
Nienormowany czas pracy musi jednak uwzględniać normy czasu pracy określone w Kodeksie pracy. Pracownik powinien mieć możliwość realizacji swoich obowiązków w czasie nieprzekraczającym 8 godzin dziennie i przeciętnie 40 godzin tygodniowo. W przypadku nieprawidłowo wyznaczonych zadań, które wymagają większej liczby godzin lub ze względu na szczególne potrzeby pracodawcy (wyjątkowe okoliczności zaistniałe z związku z prowadzeniem działalności gospodarczej), pracownikom takim przysługuje prawo do wynagrodzenia za nadgodziny – z wyłączeniem przedstawicieli kadr zarządzających przedsiębiorstwem.
