Fundacja rodzinna to podmiot, którego celem jest gromadzenie majątku rodzinnego i jego pomnażanie. Celem wprowadzenia tej instytucji było zapewnienie możliwości sukcesji prowadzonej działalności przez następne pokolenia oraz gromadzenia i pomnażania kapitału wniesionego przez fundatora.
Fundator – czyli „nestor” rodziny (może to być ojciec, matka, lub oboje rodziców) zakładając fundację wnoszą do niej swój majątek. „Wkład początkowy” nie może być niższy niż 100 000 zł. Ale nie musi też być to cały majątek fundatora. Po załażeniu fundacji, fundator może dodatkowo doposażyć ją o inne aktywa, np. udziały w spółkach, nieruchomości itp. Zgromadzony kapitał ma pracować i powiększać swoją wartość tak, by fundacja mgła wypłacać świadczenie beneficjentom.
Beneficjentami fundacji rodzinnej są zazwyczaj zstępni, czyli dzieci, wnuki czy prawnuki fundatora. Beneficjent może otrzymywać świadczenia z fundacji rodzinnej. Świadczenia te mogą być zarówno pieniężne jak i niepieniężne np. możliwość korzystania z lokalu należącego do fundacji. To jakie świadczenia może otrzymywać beneficjent, wskazuje fundator w statucie fundacji rodzinnej
Fundacja rodzinna, jak wskazałem wcześniej, powołana jest do pomnażania majątku dla przyszłych pokoleń – czyli inwestycje powinny mieć charakter pasywny, z niskim ryzykiem utraty majątku. Dlatego też możliwości powadzenia działalności gospodarczej przez fundację rodzinną są ograniczone.
Fundacja rodzinna może wynajmować nieruchomości należące do niej, sprzedawać mienie, które otrzymała od fundatora, kupować i sprzedawać papiery wartościowe np. udziały czy akcje, może także otrzymywać dywidendę od spółek, których jest właścicielem.
Warto również podkreślić, że fundacja nie może prowadzić działalności handlowej, czy świadczyć innych usług np. najmu krótkoterminowego.
Główną zaletą fundacji rodzinnej jest zwolnienie z podatku odchodowego od osób prawnych (CIT). Fundacja nie zapłaci tego podatku od przychodów osiąganych z bieżącej, dozwolonej działalności - czyli np. nie zapłaci podatku od otrzymanej dywidendy czy też od przychodu z najmu. Niestety są od tego wyjątki.
Jeżeli fundacja rodzinna wynajmie nieruchomość podmiotowi powiązanemu z fundacją czy beneficjentem, wówczas przychód z tego tytułu będzie opodatkowany stawką 19%. Dodatkowo fundacja rodzinna może być podatnikiem podatku od budynków, czyli podatku, który płacą właściciele nieruchomości przekazanych w najem, o ile wartość początkowa tych nieruchomości przekracza 10 000 000 zł.
Jeżeli fundacja rodzinna osiągnie przychód z działalności niedozwolonej, wówczas będzie zobowiązana zapłacić podatek sankcyjny, w wysokości 25% osiągniętego dochodu.
Ale najważniejszym wyjątkiem jest to, że fundacja będzie zobowiązana zapłacić podatek w stawce 15% od wartości świadczenia wypłaconego na rzecz beneficjentów. Czyli dochody fundacji (np. z najmu) są, co do zasady zwolnione z CIT, jednak w przypadku dokonana wypłaty świadczenia na rzecz beneficjenta, fundacja podatek zapłaci.
Fundacja rodzinna będzie również podatnikiem innych podatków. Tym samym sprzedając nieruchomość (np. grunt niezabudowany) fundacja rodzinna będzie musiała zapłacić podatek VAT. Kupując akcje czy udziały, może być zobowiązana do zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych. Posiadając nieruchomość będzie zobowiązana do zapłaty podatku od nieruchomości.
Oprócz podatku płaconego przez fundację rodzinną, może się pojawić konieczność opodatkowania wypłat dokonywanych na rzecz beneficjentów. Stanie się tak, jeżeli beneficjentem będzie osoba niezaliczana do tzw. grupy zerowej – czyli nie będzie powiązana z fundatorem w linii prostej.
Przykład
Fundatorem fundacji jest małżeństwo. Beneficjentem fundacji jest syn fundatorów, jego żona oraz dzieci. W czerwcu wypłacone zostało świadczenie na rzecz syna i synowej – kwota po 10 000 zł, łącznie 20 000 zł.
Fundacja zapłaciła podatek od wypłaconego świadczenia w wysokości 3 000 zł (15% x 20 000 zł). Synowi fundatorów przekazała pełną kwotę tj. 10 000 zł, a synowej przekazała kwotę pomniejszoną o 10% podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT) – czyli 9 000 zł.
Z powyższego przykładu widać zatem, że najlepszą opcją jest ustanowienie jako beneficjentów zstępnych lub małżonka, ewentualnie wstępnych (rodziców). W przypadku gdy beneficjentem jest osoba spoza tego kręgu, oprócz podatku płaconego przez fundację (CIT), powstaje obowiązek zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych w stawce 10% - jeżeli jest to osoba zaliczana do II grupy podatkowej, lub nawet 15% jeżeli jest to osoba spoza tej grupy.
Fundacja rodzinna jest ciekawym instrumentem planowania sukcesji pokoleniowej. Nie należy jej kojarzyć z możliwością optymalizacji podatkowej, a raczej ze skarbonką, w której bezpiecznie gromadzimy swój kapitał na późniejsze lata. Dużą zaletą fundacji rodzinnej jest brak obowiązku zapłaty podatku dochodowego do bieżącej działalności co pozwala szybciej pomnażać kapitał. Należy pamiętać, że wypłacając świadczenia beneficjentom, fundacja będzie musiała zapłacić swój podatek CIT i ewentualnie, gdy beneficjent nie należy do tzw. grupy zerowej, pobrać podatek PIT od wypłaty w stawce 10% lub 15%.
