Formy opodatkowania podatkiem dochodowym

Aby dobrze zrozumieć różnicę między poszczególnymi formami opodatkowania przybliżę niektóre pojęcia:

Warto jeszcze wspomnieć o kwocie wolnej od podatku, która wynosi 30 000 zł w skali roku, oraz o możliwości wspólnego rozliczenia z małżonkiem, czyli rocznego rozliczenia podatku w podwójnej wysokości od połowy łącznych dochodów, Twoich i małżonka. Te dwie możliwości występują jedynie w przypadku skali podatkowej (zasad ogólnych).

Składki ZUS, czyli składka na ubezpieczenie społeczne (emerytalna, rentowa, chorobowa, wypadkowa) oraz składka na ubezpieczenie zdrowotne – są to dodatkowe obciążenia, które z nazwy nie są już podatkami. Tutaj drobna uwaga. O ile zasady opłacania składek społecznych są takie same w przypadku każdej z form opodatkowania, to zasady opłacania składki zdrowotnej są różne. Ale o tym wspomnę przy analizie każdej z form.

Zasady ogólne, czy inaczej skala podatkowa, to sposób obliczenia podatku z uwzględnieniem dwóch progów podatkowych, rozgraniczonych kwotą 120 000 zł. Co to oznacza? Jeżeli Twój dochód przekroczy w roku podatkowym ten limit, to od nadwyżki zapłacisz podatek w stawce 32%. Poniżej tej kwoty podatek płacisz w stawce 12%.

Zwróć uwagę, że podstawą opodatkowania jest dochód pomniejszony o składki na ubezpieczenie społeczne (chyba, że składki zaliczyłeś do kosztów uzyskania przychodów, co też jest prawidłowe).

Zaletą tej formy opodatkowania jest to, że korzystasz z kwoty wolnej od podatku. Jeżeli Twój dochód w danym roku, osiągany tylko z działalności gospodarczej, nie przekroczy 30 000 zł – to nie zapłacisz podatku w ogóle. Jeżeli jednak osiągasz również dochody z umowy o pracę lub umowy zlecenia, to dochody te się sumuje i skalę podatkową zastosujesz do łącznej kwoty dochodu.

Kolejną zaletą tej formy opodatkowania jest możliwość rozliczenia wspólnego z małżonkiem. Niekiedy może się to opłacać. Przykładowo, jeżeli Ty i Twój małżonek łącznie osiągniecie dochód 240 000 zł, przy czym przykładowo, Ty osiągasz dochód 80 000 zł, a małżonek 160 000 zł, to w takim przypadku podwójny podatek zapłacicie w stawce 12% od połowy łącznych dochodów. Są jednak i wady tej formy opodatkowania. Pierwsza wynika już z opisanego limitu, czyli osiągając dochody powyżej 120 000 zł na rok, płacimy od nadwyżki 32% podatku.

Drugim problemem jest składka zdrowotna. Oblicza siej ją również od osiągniętego dochodu i wynosi ona 9%.  Oznacza to, że faktycznie podatki + składka zdrowotna obciążają Twój dochód w wysokości 21% (przy przychodach do 120 000 zł) i 41% przy nadwyżce ponad ten limit. Pamiętaj, że nawet gdy w danym roku osiągniesz dochód w wysokości 30 000 zł to i tak musisz co miesiąc zapłacić składkę zdrowotną w wysokości 314,10 zł (podobnie jest przy podatku liniowym czy ryczałcie).

Podstawą opodatkowania podatkiem liniowym jest dochód pomniejszony o składkę na ubezpieczenie społeczne (tak samo jak w przypadku zasad ogólnych) oraz o składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Odliczenie to nie może jednak w danym roku przekroczyć kwoty 10 200 zł.

Zaletą podatku liniowego jest to, że nie ma tutaj zmiany stawki. Bez względu na to, ile zarobisz – jaki osiągniesz dochód – zawsze zapłacisz podatek w stawce 19%. Podatek liniowy jest zatem opłacalny dla osób, których dochody są duże.

Również w przypadku podatku liniowego do obciążenia dochodu należy doliczyć składkę zdrowotną. Ta w porównaniu ze skalą podatkową jest niższa i wynosi 4,9% (przy 9% na zasadach ogólnych). Jednakże większa stawka podatku powoduje, że do limitu 120 000 zł zapłacisz więcej – łącznie 23,9% (podatek plus składka zdrowotna). Warto jednak zauważyć, że w przypadku podatku liniowego masz możliwość odliczyć od podstawy opodatkowania część zapłaconej składki zdrowotnej.

Minusem tej formy opodatkowania jest to, że nie możesz skorzystać z kwoty wolnej od podatku, ale w zakresie dochodów osiąganych z działalności gospodarczej. Osiągając dochód np. z umowy o pracę kwota wolna będzie Ci się należała. Nie będziesz mógł jednak rozliczyć się wspólnie z małżonkiem.

Podobnie jak w przypadku skali podatkowej, nawet jeżeli nie osiągniesz dochodu w danym miesiącu, masz obowiązek zapłacić składkę zdrowotną. Wynosi ona tyle samo co w przypadku skali podatkowej – tj. 314,10 zł.

Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych opłacasz nie od dochodu, ale od przychodu. Jest to znaczna różnica w porównaniu do poprzednich form opodatkowania. W konsekwencji koszty, generowane przy prowadzeniu działalności gospodarczej, nie wpływają na wartość płaconego podatku. Jest to zatem wada tej formy opodatkowania, która częściowo jest niwelowana mniejszymi stawkami podatkowymi. Inaczej bowiem niż w przypadku podatku liniowego czy skali podatkowej, w ryczałcie stosujesz różne stawki do różnych usług lub towarów. Jest ich 10 i wynoszą: 17%, 15%, 14%, 12,5%, 12%, 10%, 8,5%, 5,5%, 3% i 2%.

Pierwszym problemem przy ryczałcie jest ustalenie właściwej stawki dla wykonywanych czynności. Przykładowo, jeżeli jesteś prawnikiem – zastosujesz stawkę 17%, lekarzem – 14%, programistą – stawkę 12%, świadczysz usługi budowalne – stawka 5,5%, zajmujesz się handlem – 3%.

W przypadku handlu widać, że podatek jest niski, a to z uwagi na fakt, że w ryczałcie opodatkujesz przychód. Faktycznie jednak w tej branży Twoim zyskiem jest marża na towarze, a w ryczałcie jego cena zakupu nie zmniejszy podatku.

Natomiast świadcząc usługi np. lekarz, nie ma za wiele kosztów prowadzenia działalności (gabinet, samochód). Jednak w tym przypadku stawka jest wyższa – lekarz zapłaci podatek od przychodu 14%, czyli wyższej od tej stosowanej przy skali podatkowej, ale niższej od tej na podatku liniowym. Dla takich zawodów jak programista, inżynier czy lekarz, ryczałt wydaje się optymalnym rozwiązaniem, chociaż to też zależy od indywidualnej sytuacji.

Więcej na temat ryczałtu w danych branżach przeczytasz w artykule Jak zaprogramować podatki, czyli ryczałtowa forma opodatkowania w branży IT, Prześwietlamy podatki dla fotografów i Czy ryczałt to najlepsza forma opodatkowania dla branży budowlanej?.

A dlaczego tak się dzieje pomimo wyższej stawki podatku niż na zasadach ogólnych? Wpływ na to ma składka zdrowotna. Przypomnijmy, że składka ta na zasadach ogólnych wynosi 9%, a zatem łącznie podatek plus składka zdrowotna to 21%.

W przypadku ryczałtu również musisz płacić składkę zdrowotną. Jednak jest ona ustalana w sposób ryczałtowy i w zależności od osiągniętego przychodu i wynosi:

Powyżej wskazałem zaletę ryczałtu – obciążenie składką zdrowotną jest niższe niż w przypadku zasad ogólnych. Jednak musisz pamiętać o wadach tej formy opodatkowania.

Pierwszą jest brak rozliczania kosztów prowadzenia działalności gospodarczej, o czym już pisałem. Ilość ulg i zwolnień również jest ograniczona (ale możesz skorzystać z ulgi na dzieci).

Kolejną wadą, ale tylko początkowo jest konieczność dopasowania odpowiedniej stawki do profilu Twojej działalności. Aby precyzyjnie ją określić możesz wystąpić o klasyfikację do Głównego Urzędu Statystycznego.

Wybierając ryczałt, podobnie jak w przypadku podatku liniowego, nie możesz rozliczyć się wspólnie z małżonkiem, nawet jeżeli osiągasz dochody z umowy o pracę.