Czynny żal – czym jest, jak go złożyć i kiedy opłacić zaległy podatek?

Czynny żal to instytucja prawna, uregulowana w art. 16 Kodeksu karnego skarbowego, która umożliwia wyrażenie “skruchy” i uchylenie się od konsekwencji określonych naruszeń prawa – wykroczeń i przestępstw skarbowych.

Składając czynny żal, dana osoba czy podmiot ujawnia dokonane naruszenie i wyraża chęć naprawienia swojego błędu. Nierzadko zdarza się, że osoba fizyczna, czy przedsiębiorca spóźni się ze złożeniem odpowiedniego dokumentu, opłaceniem należności, bądź nawet nieumyślnie dopuści się pomyłki. Takie sytuacje narażają podatników na negatywne konsekwencje – kary, grzywny, mandaty, a nawet wyroki skazujące za oszustwa podatkowe. Aby nie podlegać karze, świadomy swojego wykroczenia lub przestępstwa podatnik ma możliwość złożenia czynnego żalu. Właśnie to działanie może sprawić, że organ podatkowy – na przykład urząd skarbowy, rozpatrzy pozytywnie sprawę i zdecyduje się na odstąpienie od nałożenia kary za niedopełnienie obowiązków podatkowych. W pewnych sytuacjach organ może też wskazać nowe terminy do wykonania zobowiązania. 

Ustawa stanowi, że nie podlega karze za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe sprawca, który po popełnieniu czynu zabronionego zawiadomił o tym organ powołany do ścigania, ujawniając istotne okoliczności tego czynu, w szczególności osoby współdziałające w jego popełnieniu.

Co zatem niezwykle istotne – czynny żal musi złożyć sprawca, a więc osoba, na której ciążył prawny obowiązek i która dopuściła się naruszenia przepisów. W różnych sytuacjach sprawcą będzie inna osoba lub podmiot, dla przykładu:

Czynny żal składa się przede wszystkim wtedy, gdy mamy świadomość popełnienia przewinienia i jesteśmy gotowi do tego, aby naprawić poniesione szkody wynikające z naruszenia obowiązującego prawa. 

Co ważne – nie wystarczy samo wyrażenie skruchy, bowiem zgodnie z art. 16 § 2 Kodeksu karnego skarbowego, aby czynny żal był skuteczny, a sprawca nie podlegał karze, musi w terminie wyznaczonym przez uprawniony organ uiścić w całości wymagalny podatek lub opłatę uszczuplone popełnionym czynem zabronionym. Jeżeli przestępstwo lub wykroczenie skarbowe nie polegało na nieopłaceniu tej należności, a obowiązkowe jest orzeczenie przepadku przedmiotów, sprawca powinien złożyć te przedmioty, natomiast w razie niemożności ich złożenia – uiścić ich równowartość pieniężną.

Należy go złożyć możliwie jak najszybciej – im później, tym większe ryzyko, że organy kontrolne dowiedzą się o sprawie z innego źródła, co może skutkować zastosowaniem kary. 

Nie ma jednak żadnego ustawowego terminu na wykonanie tej czynności, poza wskazaniem w ustawie, że musi się to stać po popełnieniu czynu zabronionego.

Należy pamiętać, że czynny żal to dobrowolne zawiadomienie organu – osoba je składająca musi sama wyjść z inicjatywą i musi to nastąpić zanim dojdzie do wszczęcia postępowania karnego skarbowego.

Zgodnie z Kodeksem karnym skarbowym, czynny żal jest bezskuteczny, jeżeli został złożony:

Zawiadomienie urzędu skarbowego lub urzędu celno-skarbowego o popełnieniu wykroczenia lub przestępstwa skarbowego nie będzie również skuteczne, jeśli sprawca nie opłaci w terminie wyznaczonym przez organ brakującej opłaty lub podatku, lub nie złoży przedmiotu przepadku. 

Czynny żal nie pozwoli uniknąć kary także w przypadku sprawcy, który:

Istnieje kilka sposobów na złożenie czynnego żalu.

Można to zrobić osobiście, pocztą lub drogą elektroniczną. Poniżej opisujemy każdy ze sposobów:

Nie istnieje żaden formularz urzędowy ani oficjalny wzór pisma zawiadamiającego organ.

Czynny żal może być przygotowany na komputerze lub napisany odręcznie i powinien zawierać następujące informacje: